Geguritan
kalebu jinis puisi Jawa Modern. Dene wujud puisi Jawa Tradisional arupa
tembang, kalebu tembang macapat, tembang tengahan, lan tembang gedhe. Sing
kalebu tembang macapat yaiku Kinanthi, Pocung, Asmaradana, Mijil, Maskumambang,
Pangkur, Durma, Sinom, lan Dhandhanggula. Kalebu tembang tengahan yaiku
Megatruh (Dudukwuluh), Gambuh, Wirangrong, Balabak, lan Juru Demung. Dene
tembang gedhe yaiku Girisa.
Puisi
jawa sing arupa tembang kaikat dening sawenehing paugeran/pathokan.
Pathokan-pathokan kang ana sajroning tembang kaya sing katulis ing ngisor iki.
a)
Guru gatra tegese cacahing gatra (baris/larik) saben satunggal pada
(bait/pupuh).
b)
Guru wilangan tegese cacahing wanda (suku kata) saben sagatra.
c)
Guru lagu / dhong-dhing tegese tibaning swara vokal ana ing pungkasaing gatra.
Geguritan utawa geguritan juja-makjujane dianggo kanthi tujuan nyindir /
nyemoni kahanan masyarakat wektu kuwi. Kajaba saka kuwi uga nduweni unsur
pendidikan. Geguritan nduweni gatra kang ora tetep. Umume (biyen) gatrane
kedadeyan saka wolung wanda, uga diwenehi ukara ing gatra kapisan sing unine
“Sun gegurit”.
Geguritan
saikiwisbeda, ngalami owah-owahan. Geguritan padaha karo puisi bebas sing ora
kaiket dening cacahing baris saben bait, cacahing wanda saben gatra, uga ora
kudu ana tembang “sun gegurit”, lan ora kudu bab ngandhut unsur pendidikan.
Tema
kanggo geguritan iki warna-warna kayata; moral, lingkungan, katresnan, masalah
sosial, lan liya-liyane. Ing ngisor iki ana tuladha geguritan sing temane
asmara/katresnan.
Geguritan
kuwi rinipta minangka wujud saka wedharan gagasan/rasa pangrasa pangripta.
Ana
patang babagan kang kudu dimangerteni menawa arep maca geguritan, yaiku
analisis situasi lan pamireng, milih geguritan, mbedah geguritan, lan latihan /
gladhen.
1)
Analisis situasi lan pamireng
Tegese
kanggo mangerteni kondhisi wektu arep maca puisi. Ana ngendi papane, bengi apa
awan, ning jaba apa njero ruangan, piye situasine (sedhih, gumbira, serius),
pamirang umure pira, agama, pendhidhikan lsp.
2)
Milih geguritan
Ana
babagan kang bisa dadi tetimbangan nalika milih geguritan
·
Sifate transparan / lugas
·
Melodius – enak rima lan iramane
·
Isine geguritan diselarasake klawan situasi
·
teaterikal
3)
Mbedhah geguritan
Tegese
naliti tuntas isining geguritan
4)
Latihan / Gladhen
Ana
loro cara yaiku sacara ora langsung tegese nonton pawongan liya maca geguritan
dene sacara langsung tegese maca kanthi vokalisasi lan ekspresif.
Komponen
ana sajroning geguritan sing kudu digatekake nalika diwaca :
1)
Penghayatan
Penghayatan
tegese mudheng isining geguritan, munggul tembung, intonasi, lan ekspressi /
mimik.
2)
Vokal
Sing
klebu ana vokal yaiku tembung diunekake kanthi cetha, munggeleng tembung,
lancar orane nalikaning maca, power/ketahanan nalikaning maca.
3)
Penampilan
Penampilan
tegese bloking, teknik, setting
kapethik saking Modul basa Jawa X